آکادمی ملی علم های تاجیکستان انستیتوی زبان و ادبیات به نام ابوعبدالله رودکی

E-Mail:iza.rudaki@gmail.com

کتاب منبع علم و دانش، سرچشمه دریای عقل، مخزن فرهنگ ملی، پایه تمدن جهان متمدن، خاصه آیینه حیات و کلید در گنج سخن است. با همین دلیل شاعر بزرگ فارس و تاجیک عبدالرحمان جامی کتاب را چون «فروغ صبح دانایی» به قلم داده است. انسان می‌تواند به واسته کتاب به ادبیات و فرهنگ، سیاست اقتصادیات ممالک زیاد آشنا گشته، عالم را با طیاره اندیشه سیر نماید.

تاریخ پیدایش کتاب به پیدایش خط و زبان، صنعت مربوط است. بعد ظهور خط آدمان کدیم امکان پیدا کردند، که در روی سنگ، چوب، سفال، برگ درختان، استخوان­ها، پوست حیوانات نقش آفرند و نویسند. خلاصه، با مرور زمان در نتیجه اختراع کاغذ نظم نو کتابداری جاری گردید. اکنون به جایی سنگ و چوب از کاغذ وسیع استفاده می‌برند. کتاب اساساً نوشته‌جات ورق­های جلدشده، واسطه انتشار‌گردانی و نگهداری معلومات، ایده‌، آبرز و دانش­ها می‌باشد. اولین دستنویس­ها که در مصر قدیم پیدا شده‌اند، به تاریخ هزاره تا میلاد مربوطند.

در اروپا نیز کتاب­چاپ­کنی از ورق­های یک‌لخت بعد به پوست و نهایت به کاغذ گذشت. کتاب «اوستا» نیز اول در پوست گاو نوشته شده است. عصرهای میانه در آسیا صنعت خطاطی خیلی انکشاف یافت. اثرهای متفکران ابوریهان بیرونی، فارابی، ابن سینا، سعدی، جامی، نوایی از جانب خوشنویسان انشا گردیده، نسل به نسل گذشتند. خوشبختانه، کتاب­های سفالین و سنگی و نقش روی چوب­ها تا زمان ما رسیده، امروز زینت آثارخانه‌های معتبر جهانی­اند.

 آثار کلاسیکان نیز توسط کتاب تا زمان ما احیا گردیده، عالم تفکر مردم را مثل صبح روشن می‌کند. اگر دقیق­تر اندیشه رانیم، کتاب رفیق جانی انسان است. در لحظه وزنینی، بخصوص تنهایی کتاب در بر ماست. این اندیشه در شعر جامی خیلی معجز افاده یافته است:

 خوش­تر ز کتاب در جهان یاری نیست.

در غمکده زمانه غمخواری نیست،

هر لحظه از او به گوشه تنهایی،

 صد راختی هست و هرگز آزاری نیست.

خلق تاجیک از شماره آن خلق­هایست که به کتاب و کتابداری احترام و اعتقاد خاصه دارد. تا آمدن اسلام و استیلای عرب­ها نیز اجدادان ما عنعنه خوب کتابنویسی داشتند. از آن دوره یادگاری­های خطی، مثل «اوستا»، «درخت اسوریک» باقی مانده است.

مخصوصاً سامانیان برای رشد و کمالات سخن زمینه‌های مساعد فراهم آورد. در بخارای دوره سامانیان کتابخانه کلان دولتی با نام «گنجینه حکمت» عمل می‌کرد. خوشبختانه، امروز در کتابخانه ملی به نام فردوسی به روی همه نیازمندان باز است.

   واقعاً، در یگان دور و زمان بی کتاب غذای معنوی زندگی رنگین را نمی‌توان تصور نمود. به تعبیر خلق: «خانه بی کتاب روز بی آفتاب» است.

خوشبختانه، این عنعنه نیک گذشتگان، یعنی صنعت کتابداری و سخن­سازی امروز نیز در تاجیکستان صاحب‌استقلال ما موقع شایسته دارد. هر روز از طریق نشریات­های دولتی و خصوصی صدها کتاب به نشر رسیده، همچون نعمت بزرگ به خان معنوی مردم گذاشته می‌شود.

 کتابخانه انستیتوی زبان و ادبیات به نام عبدالله رودکی آکادمی ملی علم­های تاجیکستان 16، 700 نسخه کتاب­های تاجیکی و روسی را داراست. از این شماره 3340 عدد کتاب­های فارسی و 232 عدد کتاب­های انگلیسی می‌باشند.

 در کتابخانه انستیتوی زبان و ادبیات از روی الفبا 309 عدد دیسیرتتسیه و اوتاریفیرت موجود است که در قوطی­های علی‌حده جابجا‌‌گذاری کرده شده‌اند.

 باید گفت که اکثر کتاب­های