شعبه زبان های باستانی و آریای

شعبه زبان‌های باستانی و آریای با تصمیم ریاست آکادمی ملی علوم تاجیکستان در 29 اوت 2022 تأسیس شد و گروه‌های پژوهشی تاریخ زبان، زبان‌های باستانی و آریای انستیتوی زبان و ادبیات به نام رودکی آکادمی ملی علوم تاجیکستان را متحد می‌کند. در این شعبه متخصصان زبان های باستانی و معاصر  به ویژه  تاریخ زبان تاجیکی و تجزیه و تحلیل همزمان- دیاکرونیک زبان های شاخه ایرانی شرقی کار می کنند که در مطالعات ساختاری و کاربردی این زبان ها مشغول به کار هستند.  در حال حاضر مدیر  شعبه - نامزد علوم فیلولوژی میربابایف عزیز بوده و دراین شعبه کاندیداهای فیلولوژی سیف الدین میرزایف ( محقق برجسته), ضمیره  محمدامین اوا (محقق ارشد), متخصص شناخته شده در زبان های باستانی بابانظر باباخانوف (محقق ارشد), صابر لطیف اف (محقق), زیب النسا خواجه نیازاوا (محقق خرد), فیروزه عمراوا (دبیر) کار می کنند. در سال‌های اخیر، بیش از 60 اثر علمی در مورد مسائل مبرم زبان‌شناسی ایرانی در نشریات بین‌المللی و داخلی از سوی کارکنان علمی این شعبه منتشر شده است و سال گذشته نیز یک کارمند از رساله دکتری خود دفاع کرده است.

زبان‌های آریایی یکی از بزرگ ‌ترین گروه‌های خانواده زبان‌های هند و اروپایی هستند و بیش از پنج هزار سال پیشینه دارند. از آغاز هزاره سوم پیش از میلاد، با اسکان قوم آریایی اروپایی در آسیای مرکزی، این زبانها در این منطقه گسترش یافته و سپس به شبه قاره هند کوچ بستند و اکنون در قاره آسیا یگانه گروه زبانهای خانواده هند و اروپایی هستند. شرایط تاریخی به تقسیم زبان‌های آریایی به گروه های زبان‌های هندی و ایرانی، بسته به حوزه فعالیت آنها است. نخستزبان‌ شاخه ایرانی در آسیای مرکزی شکل گرفت و در دوران بعد زبان‌های مختلفی از آن پدید آمد و در سرزمین‌های شرقی و غربی ایران تاریخی گسترش یافت که منجر به پیدایش دو شاخه زبان های ایرانی - یعنی شرقی و غربی شد.

تحقیقات پایه و عملی با موضوع «پژوهش دیاکرونیک و همزمان زبانهای آریایی» از اهداف و وظایف اصلی این شعبه می باشد. پیش‌بینی می‌شود در آینده‌ای نزدیک، مجموعه‌ای از پژوهش‌ها در مورد مسائل آموزش تاریخی زبان‌های ایرانی (بررسی صرف‌شناسی آواهای خاص تاجیکی کوئینی، بررسی صرف‌شناسی همخوانی زبان‌های ایرانی غربی، بررسی خوشه‌ها در زبان‌های ایرانی غربی، تحلیل زبان و فرهنگ آغازین زبان آریایی، پژوهش ساختاری و کارکردی، واژه شناسی و فرهنگ نگاری زبان‌های ایرانی شرقی، زبان‌شناختی فلکاوری و انتشار علمی آثار شفاهی زبان‌های ایران شرقی انجام داده شود.

مواد و مطالب علمی به دست آمده از تحقیقات در این راستا به روشن شدن تصویر کلی از تحول تاریخی زبان های آریایی به ویژه شاخه ایرانی آن کمک می کند تا جایگاه تاریخی این زبان ها در نظام تاریخی هند و اروپایی مشخص شود. بررسی کلی تاریخ این زبانها، تحقیق جامع و عمیق ساختار متنی، واژگانی و آموزشی زبانهای کهن و جدید این گروه از وظایف مهم شرق شناسی نوین به شمار می رود.